Wat als de meningen van je kind steeds extremer worden?
Beïnvloeden die nieuwere vormen van media meningen op een andere manier? Andrea Kramp, mediawijsheiddeskundige bij gro-up, is er dagelijks mee bezig en weet alle ins en outs.
Wat als de meningen van je kind steeds extremer worden?
Nee, het is natuurlijk niet helemaal nieuw dat je kind een mening vormt over iets. Maar waar het vroeger ging over de allermooiste kleur, het leukste speelgoed of het lekkerste eten, gaat het nu je kind wat ouder is opeens over hele andere zaken. Zeker als je kind de leeftijd van de puberteit bereikt, begint het vormen van een eigen mening steeds belangrijker te worden.
Niet alleen de onderwerpen waarover kinderen een mening vormen, veranderen als ze ouder worden. Ook de manier waarop ze hun mening vormen. Op jongere leeftijd luisterde je kind waarschijnlijk nog vooral naar jou, de meester of juf en naar vriendjes. Maar naarmate je kind ouder wordt, gaat media een belangrijkere rol spelen. Dat was vroeger al zo, toen je je mening vormde op basis van wat je op televisie zag of op internet las. Tegenwoordig hebben vooral social media als TikTok, YouTube en Instagram veel invloed.
Beïnvloeden die nieuwere vormen van media meningen op een andere manier? En, zo ja, hoe zorg je er als ouder voor dat je kind er op een verantwoorde manier mee omgaat? Andrea Kramp, mediawijsheiddeskundige bij gro-up, is er dagelijks mee bezig en weet alle ins en outs.
"Let bijvoorbeeld goed op ‘wij-zij-uitspraken’ of het goedpraten van geweld of aanslagen."
Hoe worden kinderen beïnvloed door sociale media?
‘Sociale media werken met algoritmes. Een algoritme komt uit de programmeertaal. Wat alle algoritmes gemeen hebben is dat ze een vertrekpunt hebben en dat ze toewerken naar een doel. In de zoektocht naar het antwoord op een zoekopdracht, gebruikt het algoritme informatie die beschikbaar is op het internet. Maar omdat het algoritme de gebruiker zo goed mogelijk wil helpen, gebruikt het ook de informatie die beschikbaar is over jou als gebruiker. Dus geef je de zoekopdracht: ‘zoek een goed sushirestaurant’, dan zal het algoritme je locatie daarbij gebruiken om een goed sushirestaurant in jouw omgeving te vinden. Het algoritme leert jou niet alleen kennen, maar het gaat je ook proberen te voorspellen. Je houdt van sushi, dus dan wil je misschien ook meer recepten over sushi. Naarmate het algoritme jou beter kent en voorspelt, kan het je ook gaan sturen in een bepaalde richting. Zo kan het bijvoorbeeld je koopgedrag beïnvloeden.’
Wat is het effect van die algoritmes op de meningen van kinderen?
‘Ik denk dat heel veel van ons, niet alleen jongeren, eenzijdige informatie tot zich krijgen. Dat komt door het algoritme op de verschillende online platforms. Elk platform wil ons geboeid houden. Want hoe langer we op een platform blijven, hoe meer advertenties ze kunnen laten zien en hoe meer geld ze aan je verdienen. Ze gebruiken het algoritme om je dingen te laten zien die je interessant vindt. Vaak zorgt het ervoor dat de informatie die je te zien krijgt steeds eenzijdiger wordt. Je komt in een zogenaamde filterbubbel terecht. Je komt alleen nog maar in aanraking met informatie die je eigen mening bevestigt, andere informatie komt die bubbel niet meer in. Dat komt door je zoekgedrag, maar ook door bijvoorbeeld het volgen, liken en subscriben. Op het moment dat die eenzijdige informatie invloed heeft op iemands zelf- of wereldbeeld, moeten we er wat mee. Bij jongeren kan je het bijvoorbeeld merken als ze uitspraken doen als ‘Ik heb op social media gezien dat…'. En als volwassene is het goed om door te vragen naar waar een jongere een mening vandaan heeft.’
Moeten ouders bang zijn dat hun kind door social media radicaliseert?
‘Niet direct. Slechts een klein percentage zal in zo’n sterke mate beïnvloed worden dat we spreken van radicalisering. En dan nog steeds is het de vraag of we spreken van radicalisering of puberaal gedrag. En één signaal betekent lang niet altijd dat er sprake is van radicalisering. Maar natuurlijk is het goed om als ouder een vinger aan de pols te houden.’
Op welke signalen kun je als ouder letten?
‘Dat zijn er een aantal. Verandering in gedrag is een belangrijke. Dus bijvoorbeeld als een kind van de ene op de andere dag vriendschappen verbreekt en nieuwe vriendschappen aangaat. Taalgebruik is ook een belangrijke indicatie. Let bijvoorbeeld goed op ‘wij-zij-uitspraken’ of het goedpraten van geweld of aanslagen. Plotselinge grote veranderingen aan het uiterlijk kunnen ook iets vertellen. En wees ook extra alert als je kind opeens sterk wordt beïnvloed op belangrijke vlakken in het leven, zoals school, werk, hobby’s.’
Hoe leg je als ouder uit dat er meer meningen zijn dan degene die een kind online tegenkomt?
‘Ik stimuleer ouders en opvoeders altijd het gesprek aan te gaan met het kind. Ook bij het zien, horen of lezen van nieuws of informatie is het belangrijk om kinderen vragen te stellen. Zo leren ze om kritisch te zijn en niet zomaar alles te geloven. Dat kan bijvoorbeeld door na het zien van een filmpje op YouTube in gesprek te gaan en vragen te stellen als ‘Wat heb je gezien?’, ‘Wie heeft dit gemaakt?’ en ‘Is het echt of kan het ook nep zijn?’
Volgens Andrea is het belangrijk dat kinderen leren hoe ze de betrouwbaarheid van informatie kunnen checken. ‘Dat kun je bijvoorbeeld heel gemakkelijk samen doen op de website isdatechtzo.nl. Daar vind je de 6 stappen die je moet zetten om te checken of iets echt of nep is. Voor kinderen die nu opgroeien is dat een vaardigheid waar ze nog veel profijt van gaan hebben.’
De 7 tips voor ouders
- Blijf geïnteresseerd in wat je kind ziet, leest en bekijkt op social media en op internet. Zo krijg je wat inzicht in de filterbubbel waarin je kind terecht is gekomen.
- Blijf vragen stellen over het mediagebruik en mediagedrag. Wil je hier meer inzicht in hebben, dan is een app voor ouderlijk toezicht zoals Family Link een goede optie. Maar laat dat nooit een vervanger zijn van het voeren van gesprekken en het stellen van vragen.
- Maak duidelijke afspraken met je kind en leg ze vast op een afsprakenposter. Zo kun je altijd terugvallen op de gemaakte afspraken.
- Blijf voor je kind altijd een bron van informatie. Als je kind vragen stelt of verhalen vertelt over bepaalde onderwerpen, probeer je er dan zelf ook in te verdiepen.
- Vertel aan je kind dat ze bij vragen altijd bij jou terecht kunnen.
- Word niet boos als ze iets gezien hebben wat niet oké is. Je wilt dat je kind altijd het gevoel heeft bij je aan te kunnen kloppen.
- Leer je kind dat social media geen betrouwbare platforms zijn voor nieuws, en dat op social media iedereen heel gemakkelijk een nepbericht kan maken. Een leuke oefening die ik vaak meegeef is om de website te bezoeken van de Boomoctopus. Dit ‘dier’ bestaat niet, maar er is wel een volledige website over gemaakt. Of speel samen het ‘slechtnieuwsspel’. Dat legt goed uit hoe nepnieuws wordt gemaakt en verspreid. Of download onze infographic over nepnieuws.
Hoe voorkom je dat je je kind het gevoel geeft geen eigen mening te mogen vormen?
‘Rond de leeftijd van 10 jaar gaan kinderen hun eigen identiteit vormen. Ze komen daarmee steeds iets losser te staan van jou als ouder. Dat kan betekenen dat je kind over sommige dingen in de wereld anders gaat denken dan jij. Dat is gezond en normaal gedrag. Keur je kind niet af vanwege die andere mening, maar toon interesse en vraag door. Vraag hoe het komt dat je kind er op die manier naar kijkt. Begin je vraag niet te vaak met ‘waarom’, dan voelt het al gauw veroordelend. Zolang de mening niet schadelijk kan zijn voor anderen of voor het kind zelf, is er weinig reden tot zorgen. Heeft het wel invloed? Probeer als ouder dan vooral zoveel mogelijk feitelijke informatie te geven, waardoor je kind hopelijk kritisch gaat nadenken over de mening.’
